Rozwój fizyczny dziecka jest złożonym procesem, który w zależności od różnych okoliczności i czynników może mieć inną długość trwania oraz tempo. Z tego powodu dzieci będące w tym samym wieku mogą się różnić pomiędzy sobą w istotny sposób. Ze względów zdrowotnych oraz biorąc pod uwagę komfort życia pociechy, warto podjąć wysiłek i zatroszczyć się o prawidłowy rozwój fizyczny dziecka. Na czym on jednak polega i jakie czynniki mają na niego wpływ?
Rozwój fizyczny dziecka – w jaki sposób przebiega?
Rozwój fizyczny jest procesem różnorodnych przemian, które zachodzą zarówno w ciele, jak i umyśle dziecka na przestrzeni lat. Opiera się na ona trzech różnych aspektach jakościowych. Pierwszym z nich jest wzrastanie, czyli zwiększanie wymiarów ciała oraz tworzenie nowych komórek, drugim różnicowanie, czyli przekształcanie oraz doskonalenie struktury narządów i układów organizmu, a ostatnim dojrzewanie, które polega na usprawnianiu funkcjonalności wspomnianych narządów i układów i ich integrowanie w holistycznie działający organizm. W efekcie zachodzących przemian dziecko staje się dojrzałym dorosłym i zyskuje samodzielność.
Cały proces rozwoju fizycznego dziecka, który polega na przemianach biologicznych, biochemicznych i biofizycznych, zmierza ku dojrzałości organizmu. Przebiega on w sposób nierównomierny i skokowy, a także indywidualny. Oznacza to, że każde dziecko rozwija się w swoim własnym tempie, a rówieśnicy nie zawsze pozostają na tym samym poziomie, co jednak wcale nie musi oznaczać nieprawidłowości.
Co wpływa na rozwój fizyczny dziecka?
W zależności od wieku dziecka jego rozwój fizyczny postępuje w nieco innym tempie. Największe zmiany zaobserwować można w pierwszych latach życia, po czym proces ten nieco zwalnia. Na jego tempo oraz przebieg wpływ ma wiele czynników. Są to przede wszystkim:
- Predyspozycje genetyczne – dziecko dziedziczy wiele cech oraz predyspozycji po swoich przodkach, w tym również w zakresie tempa rozwoju.
- Warunki środowiskowe – zalicza się do nich warunki życia rodziny, zaspokajanie potrzeb dziecka, prawidłowa pielęgnacja i opieka, sposób odżywiania, regularna aktywność fizyczna, spędzanie wolnego czasu, wzajemna relacja z rodzicami.
- Przebyte choroby – fizyczny rozwój dziecka uzależniony jest także od chorób, z którymi musi się ono zmierzyć.
Na część wskazanych czynników mamy realny wpływ, w tym przede wszystkim na sposób odżywiania pociechy, jej aktywność fizyczną, a także spędzanie wolnego czasu.
Sposób odżywiania a rozwój fizyczny dziecka
Dla prawidłowego rozwoju dziecka ogromne znaczenie ma sposób odżywiania. Bardzo ważne jest, aby najmłodsi nie byli narażeni na wszelkie niedobory, zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym, ponieważ może to prowadzić do ryzyka różnych zaburzeń w rozwoju fizycznym. Nieodpowiednia dieta może wpływać niekorzystnie na układ kostny, układ mięśniowy, a także układ nerwowy. Warto zadbać o to, aby była ona urozmaicona i bogata w składniki odżywcze, w tym przede wszystkim żelazo, wapń, białko i witaminy. Należy również unikać żywności wysoko przetworzonej, takiej jak chipsy, fast foody czy słodzone napoje gazowane.
Aktywność ruchowa a rozwój fizyczny dziecka
Troszcząc się o prawidłowy rozwój fizyczny dziecka, warto przede wszystkim zadbać o regularne uprawianie różnego rodzaju sportu i wykonywanie ćwiczeń, które korzystnie wpływają na cały organizm dziecka. Sport wpływa na:
- rozwój mięśni – wysiłek fizyczny zwiększa przekrój i objętość włókien mięśniowych oraz rozwija ich siłę;
- rozwój układu kostnego – regularna aktywność fizyczna przyczynia się do prawidłowego rozwoju kości u dzieci. Różnego typu ćwiczenia, w tym bieganie, skakanie, przysiady, pływanie, jazda na rowerze czy kopanie bądź rzucanie piłki wzmacniają kości, dzięki czemu są one bardziej wytrzymałe w późniejszym życiu;
- zmysł równowagi i koordynację ruchową – dzięki ćwiczeniom fizycznym dziecko uczy się własnego ciała i jego możliwości;
- poprawę wydolności oddechowej i krążeniowej – dzięki prawidłowemu dotlenieniu w czasie aktywności fizycznej usprawniona jest praca układu oddechowego oraz sercowo-naczyniowego. Zwiększona jest także pojemność płuc i wydolność oddechowa, a tlen dostarczany jest do tkanek w wydajniejszy sposób. Wpływa to zarówno na poprawę kondycji dziecka, jak i lepszą zdolność do wykonywania codziennych czynności, a także na poprawę koncentracji oraz lepszy sen;
- kontrolę masy ciała – regularne ćwiczenia pozwalają ograniczyć masę ciała, co z kolei zapobiega wielu chorobom takim jak otyłość, cukrzyca czy nadciśnienie;
- wspomaganie układu odpornościowego – dzieci aktywne fizyczne zdecydowanie rzadziej zapadają na choroby zakaźne, ponieważ wysiłek fizyczny stymuluje pracę układu odpornościowego. W efekcie przyczynia się to do poprawy zdolności organizmu w zakresie radzenia sobie z różnymi patogenami odpowiedzialnymi za choroby.
Co więcej regularne zadbanie o dawkę wysiłku fizycznego w przypadku dziecka pozwala także na ukształtowanie prawidłowej sylwetki dziecka, w związku z czym w wieku dorosłym nie będzie musiało się borykać z wieloma problemami. Przejmie również zdrowe nawyki, które zostały w nim zaszczepione od najmłodszych lat. To również sposób na zatroszczenie się o zdrowie psychiczne pociechy, ponieważ sport zdecydowanie poprawia samopoczucie i pozwala pozbyć się napięcia nerwowego oraz stresu.
Światowa Organizacja Zdrowia WHO zaleca aktywność fizyczną dzieci na poziomie:
- dzieci poniżej 1. roku – kilka razy dziennie na różne sposoby;
- dzieci w wieku 1-2 lat – minimum 180 minut dziennie aktywność fizyczna o różnej intensywności;
- dzieci w wieku 3-4 lat – również przynajmniej 180 minut dziennie, z czego co najmniej 60 minut powinna być to aktywność o umiarkowanej lub dużej intensywności;
- dzieci i młodzież w wieku 5-17 lat – przynajmniej 60 minut dziennie na aktywność o umiarkowanej lub dużej intensywności.
Dlaczego warto obserwować rozwój fizyczny dziecka?
Choć każde dziecko rozwija się w indywidualny sposób, warto bacznie przyglądać się temu, w jaki sposób oraz w jakim tempie postępuje ten proces w przypadku naszej pociechy. Wszelkie nieprawidłowości wykryte na wczesnym etapie pozwalają na ich sprawne wyrównanie poprzez odpowiednie działania np. rehabilitację. Co więcej, w przypadku dzieci w wieku szkolnym regularnie uprawiających sport możliwe jest także indywidualne dopasowanie planu treningowego do jego potrzeb i możliwości oraz podjęcie działań, które pozwolą na uniknięcie potencjalnego przeciążenia układu mięśniowego, a w konsekwencji również kontuzji.
Istotnymi aspektami, na które warto zwrócić uwagę, jest budowa ciała dziecka, w tym pomiar jego wagi oraz wzrostu, a także poziom rozwoju fizycznego dziecka i jest sprawności fizycznej, które zbadać można za pomocą odpowiednio realizowanych testów Analizy Potencjału Sportowego.
